Mar 3, 22

Ζήτω τα μπάχαλα: ένα ανώνυμο ξέσπασμα κατά του Gentrification στα Εξάρχεια.

Αυτό το δοκίμιο υποβλήθηκε ανώνυμα από έναν απογοητευμένο κάτοικο των Εξαρχείων, ελπίζοντας να πυροδοτήσει περαιτέρω οργή σε όλο τον κόσμο κατά του εξευγενισμού.

“Η πόλη αλλάζει γρηγορότερα και από την καρδιά του ανθρώπου” -Charles Baudelaire, γράφοντας για τον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση αναμόρφωσε την πολεοδομία του Παρισιού μετά την επανάσταση του 1848.

Τα Εξάρχεια βρίσκονται ύπο επίσημη και άτυπη επίθεση. Οι χαρακτηριστικές προκλήσεις της Δέλτα που περιφέρεται στους δρόμους αναζητώντας να παρενοχλήσει έγχρωμους ανθρώπους και οποιοδήποτε φοράει μαύρη φόρμα δεν είναι παρά μόνο το πιο ορατό στοιχείο της επίθεσης που δέχεται. Όπως και άλλες γειτονιές ανά τον κόσμο με λεγόμενη “εναλλακτική” απήχηση, οι παράγοντες του real estate βλέπουν την Εξάρχεια ως ένα μέρος με μεγάλες ευκαιρίες μάρκετινγκ και ανάπτυξης, με στόχο να προσελκύσουν την “εναλλακτική” νεολαία των πλουσίων.

Πολλαπλές ανακαινίσεις και αναπτύξεις διαμερισμάτων προωθούνται με ταχείς ρυθμούς, καθώς ο Covid κανονικοποιείται και η Αθήνα γίνεται στόχος των εργολάβων σε όλο τον κόσμο. Αυτό χαιρετίζεται θερμά από το κυβερνών νεοφιλελεύθερο κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, το οποίο θέλει να ιδιωτικοποιήσει κάθε δομή της χώρας και να φέρει τους ήδη πλούσιους σε μια νέα εποχή ευημερίας, αφήνοντας όλους τους υπόλοιπους σε επ’ αόριστον λιτότητα.

Τα τελευταία χρόνια τα πρόσωπα αυτών των προσπαθειών ήταν τα σμήνη της αστυνομίας, ένας σταθμός του μετρό που έχει στόχο να κλείσει την πλατεία Εξαρχείων για χρόνια και μια επιδημία από AirBnBs. Ωστόσο τώρα που τα lockdowns προφανώς τελειώνουν για πάντα, υπάρχει μια αισθητή πολιτισμική αλλαγή στη γειτονιά. Το lockdown ήταν διαφορετικό στα Εξάρχεια. Ήταν μια ευκαιρία για την αστυνομία να εδραιώσει μια ακόμη πιο έντονη παρουσία στη γειτονιά, ενώ παράλληλα προσπαθούσε να επικυρώσει μια “νέα κανονικότητα” που είναι ασφαλέστερη για τους εργολάβους και όσους εξυπηρετούν. Αυτή η στρατηγική σίγουρα λειτούργησε κατά κάποιο τρόπο- οι ψηφιακοί νομάδες της Βόρειας Ευρώπης που συνέρρευσαν στα φθηνά AirBnB κατά τη διάρκεια των lockdowns φαίνεται ότι ήρθαν για να μείνουν. Υπάρχει ένα ολόκληρο γαμημένο συγκρότημα από αυτά στους δρόμους Αραχώβης και Μπενάκη στα Εξάρχεια (ένα τετράγωνο από την πλατεία Εξαρχείων). Εξαπλώνονται σαν καρκίνος, στρατολογώντας κι άλλους να συμμετάσχουν στην άνετη ζωή τους στα Εξάρχεια, λες και θέλουν όλη η γειτονιά να μοιάζει με WeWork μια μέρα.

Οι χώροι που μένουν κενοί εδώ και χρόνια είναι πλέον ανοιχτοί για τα λεγόμενα δημιουργικά γραφεία ή τις μικρο-σταρτάπ. Ακόμη και ένα πολυτελές συγκρότημα διαμερισμάτων βρίσκεται υπό κατασκευή διπλα στο μνημείο του Αλέξη Γρηγορόπουλου και του Berkin Elvan. Ισραηλινοί, Ρώσοι, Κινέζοι και Αμερικανοί επενδυτές είναι μερικοί μόνο από τους ξένους αστούς που κάνουν επιδρομή στη γειτονιά και επιδιώκουν να αγοράσουν ακίνητα με στόχο την επέκταση των περιουσιακών στοιχείων τους, καθώς και να αποκτήσουν τη χρυσή βίζα, ένα νομικό πλαίσιο σύμφωνα με το οποίο η υπηκοότητα και τα έγγραφα παραμονής μπορούν να αγοραστούν μέσω επενδύσεων σε ακίνητα. Τα χιπστερ μαγαζια με second hand ρούχα και τα ενοίκια που είναι απίστευτα απρόσιτα για κάθε ντόπιο Έλληνα (ακόμη και για εκείνους που κερδίζουν λίγο πάνω από το μέσο εισόδημα των 600 ευρώ το μήνα), γίνονται ο κανόνας στα Εξάρχεια.

Δεν είναι η πρώτη φορά που το κράτος χρησιμοποιεί υπονομευτικές στρατηγικές για να σαμποτάρει τα ανατρεπτικά στοιχεία της γειτονιάς. Εισήγαγαν τοξικοεξαρτημένους και επικυρωμένους μαφιόζους εμπόρους ναρκωτικών από όλη την πόλη, παροτρύνοντας το εμπόριο ναρκωτικών να καταλάβει την “αντι-αστυνομική ζώνη” προκειμένου να αποδείξει ότι ένας χώρος σε μαχητική αντίθεση με την αστυνομία μπορεί να φέρει μόνο βίαιο έγκλημα και μαφιόζικο καιροσκοπισμό.

Από μόνα τους, τα Εξάρχεια σίγουρα δεν είναι μια αναρχική Μέκκα- είναι γεμάτα με καφετέριες και θέατρα που διασκεδάζουν τον κουλτουριάρικο κόσμο των ευκατάστατων της πόλης, καθώς και ένα μεγάλο φάσμα φοιτητών και καλλιτεχνών που συμβάλλουν ελάχιστα στην όμορφη παραβατικότητα, που στο παρελθόν βοήθησε να προστατευτεί αυτή η γειτονιά από τα κακά του σύγχρονου εξευγενισμού.

Η ξαφνική έκρηξη της οικοδομικής ανάπτυξης και η απόλυτη ορατότητα μιας γειτονιάς προσιτής μόνο στους προνομιούχους μας σπαράζει την καρδιά. Η άρση των νόμων για το πανεπιστημιακό άσυλο που συμπίπτει με την αύξηση του εξευγενισμού δεν είναι τυχαία, καθώς το Πολυτεχνείο συνέβαλε τα μέγιστα στην ιστορική θεμελίωση και διαιώνιση μιας γειτονιάς, που καθορίστηκε από την αντίστασή της στη χούντα. Εξακολουθούν να υπάρχουν συχνές επιθέσεις κατά της αστυνομίας και μια τεράστια εκστρατεία με γκράφιτι, ακόμη και σαμποτάζ κατά του AirBnB, αλλά τα σημάδια αυτού του είδους του εξευγενισμού έχουν ξεκινήσει εδώ και χρόνια. Σύντροφοι από μεγάλες πόλεις όπως η Νέα Υόρκη και το Βερολίνο φωνάζουν ότι η Αθήνα είναι η επόμενη, αν όχι ήδη υπό απειλή. Μπορούμε μόνο να ελπίζουμε ότι η πολιτιστική αλλοτρίωση των Εξαρχείων θα περιοριστεί από τη βίαιη περιφρόνηση εκείνων που παραμένουν πιστοί στα αντιφασιστικά, αντι-μπατσικά και αντι-εξουσιαστικά στοιχεία που βοήθησαν να καθοριστεί αυτή η γειτονιά.

Οι τοπικές συνελεύσεις που αγωνίζονται κατά της ιδιωτικοποίησης των τοπικών πάρκων των Εξαρχείων, όπως ο λόφος Στρέφη, και κατά του σταθμού του Μετρό στην πλατεία Εξαρχείων, έχουν βοηθήσει στην οργάνωση ενός κινήματος αντίστασης που θεωρείται family friendly απο τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης, και κατά συνέπεια είναι πιο δύσκολο για την αστυνομία να το καταπνίξει, όπως κάνει με όλα τα άλλα. Ωστόσο, οι τυχαίες ταραχές που συνεχίζονταν κάθε Σαββατοκύριακο για χρόνια, και οι οποίες εξακολουθούν να έρχονται και να φεύγουν, μπορεί να μην παρουσίασαν την πιο μελετημένη πολιτική ανάλυση… αλλά σίγουρα βοήθησαν στο να κρατηθούν τα ενοίκια χαμηλά.

Το θέμα δεν είναι μόνο τα Εξάρχεια, είναι ολόκληρη η πόλη της Αθήνας, αλλά στα Εξάρχεια ο καπιταλισμός έδειξε για άλλη μια φορά την ικανότητά του να οικειοποιηθεί τα πάντα – ακόμη και μια γειτονιά που ξεχωρίζει από εκείνους που στους δρόμους της, προσπαθούν να καταστρέψουν τον καπιταλισμό. Ίσως αυτές να είναι οι τελευταίες μέρες που ζω εδώ . Δεν εχω ιδιοκτησία και ξυπνάω κάθε πρωί ακούγοντας γύρω μου τις οικοδομές.

Το γράφω αυτό από προσωπική εμπειρία καθώς φοβάμαι ότι θα χάσω το φτηνό μου σπίτι. Αγγλόφωνοι επιχειρηματίες ακούγονται να περιφέρονται στους διαδρόμους της πολυκατοικίας κατά τη διάρκεια της ημέρας και να συζητούν πόσο φθηνά είναι τα ανοίγματα γι’ αυτούς. Μακάρι να πίστευα στον θεό, για να προσευχηθώ ο παλιός μου σπιτονοικοκύρης να μην επηρεαστεί από τις τρέχουσες τάσεις. Βλέπω την αισθητική των καλλιτεχνών και των αστών πλουσίων που δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον να αμφισβητήσουν τον κόσμο ως έχει, αναπλάθοντας τα εναλλακτικά αλλά “ασφαλή” Εξάρχεία που η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας ψάχνει να σερβίρει στην εκλογική της βάση.

Ίσως να αναγκαστώ να πάω στα προάστια για να έχουν κάποιοι προγραμματιστές εύκολη πρόσβαση στα πιο χαριτωμένα καφέ. Ανεξάρτητα από αυτό, ελπίζω να παραμείνει ένα καταφύγιο για μετανάστες και πρόσφυγες που απειλούνται από φασίστες. Ελπίζω οι κωλοχιπστεράδες εισβολείς να περπατούν φοβισμένοι ανάμεσα στα βλέμματα των μαύροφορεμένων έτοιμων να ρίξουν μια επικριτική γροθιά, ελπίζω να σκάσει η φούσκα των ακινήτων και όλες αυτές οι επενδύσεις να αποτύχουν και τα κτήρια να γίνουν πάλι καταλήψεις.

Στην Ελλάδα, οι νέοι που συμμετέχουν σε τυχαίες συγκρούσεις το Σαββατοκύριακο αποκαλούνται μερικές φορές μπαχαλάκηδες. Εδώ και χρόνια αστειεύομαι ότι πρέπει να τ@ εκτιμούμε, γιατί μας κρατούν ασφαλείς από τα χειρότερα, από τις επιδιώξεις των εργολάβων για τα Εξάρχεια. Για χρόνια, είχα δίκιο.

Δεν είμαι από αυτούς που φετιχοποιούν τα Εξάρχεια, όπως έκαναν τόσοι πολλοί αναρχικοί σε όλο τον κόσμο λόγω της 6ης Δεκεμβρίου και των όμορφων εικόνων που δημιούργησαν οι δρόμοι αυτής της γειτονιάς. Παρόλα αυτά, τα Εξάρχεια είχαν σοβαρή συμβολική σημασία για ένα από τα πιο αναλογικά μεγάλα αναρχικά κινήματα της σύγχρονης ιστορίας. Παρά τις ατέλειες και τις ασυνέπειές τους και τις απογοητευτικά στερεότυπα που έχουν οι τουρίστες γι’ αυτά, τα Εξάρχεια έχουν πραγματικό συμβολισμό όχι μόνο για το ελληνικό αλλά και το παγκόσμιο αναρχικό κίνημα.

Το αν ο καθένας θα συμφωνήσει ή όχι με αυτό εξαρτάται πιθανότατα από τις δικές του προσωπικές εμπειρίες, αλλά η σημερινή κυβέρνηση της Ελλάδας ασπάζεται σε μεγάλο βαθμό αυτόν τον συμβολισμό. Από τότε που ανέβηκαν στην εξουσία έχουν χρησιμοποιήσει τα Εξάρχεια ως ένα τεράστιο σημείο συζήτησης, και καθώς οι βολεμένοι αισθάνονατια όλο αι πιο άνετα στη γειτονιά, ο συμβολικός τους πόλεμος εναντίον της προχωράει. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο συμβολισμός πρέπει να έχει σημασία για τους αναρχικούς σε όλο τον κόσμο, επειδή το ελληνικό κράτος ταντιμετωπίζει το ζήτημα αυτό ως πόλεμο κατά των αναρχικών.

Βάζωντας τα ελαττώματα των Εξαρχείων και τις γκρίνιες μου στην άκρη, θέλω πραγματικά να κλάψω καθώς γράφω αυτό το κείμενο. Σιχαίνομαι γαμώτο αυτή τη μόλυνση από τα στοιχεία του εξευγενισμού. Το ήξερα ότι θα έρθουν, απλά όχι έτσι, όχι τόσο έντονα και ταυτόχρονα. Η ανθρωπότητα θα βγει από αυτή την πανδημία είτε πολύ πλουσιότερη είτε πολύ φτωχότερη. Ξέρω ότι τα Εξάρχεια είναι απλώς μια γειτονιά – πρέπει να καθιερώσουμε μια ευρύτερη εκστρατεία κατά του εξευγενισμού, προωθώντας την κατανόηση των δυνάμεων που τον οδηγούν και εντοπίζοντας τους συγκεκριμένους επενδυτές και πολιτικούς που βρίσκονται πίσω από αυτόν, όπου κι αν συμβαίνει.

Ας αφήσουμε την αρνητικότητα των βρώμικων δρόμων των πόλεων να πέσει βροχή σε όσους έρχονται να καταναλώσουν τις φιλτραρισμένες χαριτωμένες αηδίες που οι εργολάβοι και οι καλλιτεχνικοί καιροσκόποι ομογενοποιούν από μια φήμη που κερδήθηκε με συγκρούσεις, επιβίωση και δυσφορία. Σκουπίδια παντού, εμετός στα πεζοδρόμια τους καθώς περπατούν χαμογελώντας. Τέρμα οι ακαδημαϊσμοί! Αντιμετωπίστε τα δακρυγόνα! πό τα Εξάρχεια στον κόσμο, το gentrification είναι πόλεμος- διαλέξτε πλευρά!